“Da terra todo ven e todo a ela volve. Enorme e boa nai agasallando fillos. Dozura do torrón, friaxe boa para as carnes abouradas pola doenza ou a paixón, medo de nai de que os fillos fosen desditados. Tamén a nai sofre. Querería unir a todos ditosos e sabe que han de voltar cansos e feridos”. Don Ramón Otero Pedrayo referíase a outras dores pero a cita ben vale para celebrar o outorgamento do premio que leva o nome do de Trasalba a Darío Villanueva, un galego feito de palabras, de etimoloxías, de saberes; un polímata universal, afecto de mundos distintos e distantes, percorredor de universos inalcanzables para case todos, pero que sempre retorna á aldea, como Ulises, na busca da orixe, dos arrecendos de Galicia, da maxia da Terra, Nai e Señora, é posible que do único recuncho do mundo que ten máis de cen nomes para a chuvia nun falar que é como un repenicar da auga fresca contra os cristais, un cantar, poesía pura.
Cóntase, con certa retranca e moita ironía, que Otero Pedrayo, non seu leito de morte, foi visitado polo ministro de Educación. O mestre, cun fío daquela voz que fora retumbante, díxolle en castelán: “Señor ministro, salve el Griego”. Sabía ben o que dicía e dicíao porque sabía. A cultura, os clásicos, o idioma, o educar, o coñecer, o ensinar, son as armas dos seres intelixentes, dotados do prodixio de ser e estar, do compromiso cos outros, da supervivencia na aldea e na cidade, aquí e alá, en Ultramar ou en Europa central, nas montañas e non mar; seres da visión local e cosmopolita. De Trasalba ou Vilalba ou Campus Stellae, e todo sen perder a perspectiva, sempre cos pés no chan e a cabeza ergueita para afrontar as desiguais circunstancias -nin sempre favorables nin sempre oportunas-, para avanzar con tento, asumindo a responsabilidade de cada unha das xeografías racionais, das complexidades cambiantes, as que Ortega chamou circunstancias. Darío Villanueva leva dando resposta a todos eses entenderes, exercendo a súas responsabilidades, coa discreción que caracteriza os sabios da nosa tribo galaica, deste pobo de boina e Castromil, que, cando quere, sabe, e cando non sabe, disimula.
Nunhas declaracións a Víctor F. Freixanes, intelectual emérito, Presidente dá Academia Galega, o Patrucio don Ramón, dixo: “Trasalba era o paraíso, a infancia, o contacto co cosmos, a noite terrible, os atardeceres, a choiva, os cambios da lúa... Trasalba era, para os nosos ollos de nenos, o berce do universo”. O mesmo di, dun ou outro xeito, da súa Vilalba natal, Darío, o mesmo escribiu Cunqueiro de Mondoñedo, o mesmo que Valle-Inclán pensaba de Vilanova ou da Pobra do Caramiñal... O certo é que, segundo Vicente Risco, “unha terra, por pequena que pareza, encerra en si tódolos misterios do universo”. Por iso, ilústranos o introdutor de Tagore, ós que din, referíndose a Galicia, que “é ben pequena”, hai que responderlles que “Galicia é un mundo, é ou mundo enteiro. Poderás andala en pouco tempo de norte a sur, e do leste ó oeste noutro tanto; poderás volvela a andar outra vez e outra, e outra aínda; non a has dar andado toda. E de cada vez qu'andes, has atopar cousas novas e outras has botar de menos”.
Alberto Barciela
Xornalista