Vén de se celebrar unha nova edición do Festival de Cine de Cannes (Francia), na que o galego-francés Oliver Laxe foi premiado por primeira vez na sección oficial pola súa película Sirat. O galardón coincidiu coa morte de Mariluz Montes, viúva de Chano Piñeiro, director da primeira longametraxe en galego, Sempre Xonxa (1989). A finada apoiu sempre a carreira cinematográfica do seu home, tanto mentres el viviu como despois, mantendo viva a súa memoria. Dous novas estas que me convidan a tirar do maxín algunhas lembranzas da miña relacion máis persoal coa sétimo arte.
Cando tiña 17 anos e estudaba COU, eu soñaba con ser un día director de cine. Lembro que naqueles tempos, en que sentía coma unha espada de Damocles ter que tomar unha decisión sobre o meu futuro académico, lin un libro que había na casa e que se titulaba Todos los estudios y carreras que su hijo –o usted mismo– puede realizar. Aí descubrín con decepción que a mítica Escola Oficial de Cine de Madrid, na que se formaran Luis García Berlanga, Juan Antonio Bardem, Carlos Saura, Mario Camus ou Víctor Erice xa non existía (pechara as súas portas en 1976, oito anos antes) e que daquela o máis parecido que había en España aos estudos de cine eran os de Imaxe e Son que se impartían na Facultade de Ciencias da Información. En realidade non se parecían apenas, porque o seu obxectivo era máis ben formar profesionais da televisión. De feito, foron moitos os que entraron nela querendo ser directores de cine e marcharon decepcionados prematuramente.
O caso é que eu non podía ir estudar aí, porque a Facultade estaba en Madrid, que para os meus pais simbolizaba a Babilonia máis pecaminosa. Eu vivía daquela en Logroño e acabei estudando Xornalismo en Pamplona. O caso é que ese mesmo curso de COU comprei un tomavistas de super-8 co que tirei un par de rolos. Non máis, porque axiña descubrín que tiña roto o obturador e eu non era quen de controlar a entrada da luz. Ademais, non tiña proxector na casa e cada vez que quería ver o que filmara tiña que alugar un nun comercio de electrodomésticos. Por outro lado, fixen un curso de cine –organizado, creo, polo Concello de Logroño– no que tiñamos que gravar unha curta (xa en vídeo: estabamos na primeira metade da década de 1980). Lembro que quen levaba a voz cantante no equipo era Tito Álvarez de Eulate, daquela só un adolescente e hoxe un fotógrafo e videoartista de sona internacional. Por certo que a min non me deixaron facer gran cousa: andei sobre todo fochicando coas luces.
No curso seguinte fun estudar Xornalismo a Pamplona e pasei a residir no colexio maior Larraona, rexido polos claretianos. Tiñan moitas actividades culturais e metinme no grupo que se encargaba de proxectar unha película todos os venres pola noite, despois de cear. Aí non chegara aínda o vídeo. Proxectabamos auténticas películas, filmes de 16 milímetros. O coordinador do grupo era Manolo Ferreiro, un galego orixinal, irónico e divertido que estudaba Farmacia, se non me lembro mal. Cheguei a proxectar eu soíño O gran ditador, de Chaplin, co salón de actos ateigado. Noutra ocasión, o compañeiro encargado de proxectar a película puxo primeiro o segundo rolo e logo o primeiro, co evidente desconcerto do público.
En segundo de carreira entrei no grupo de teatro do colexio. Os de terceiro de Xornalismo ían facer unha curta de vídeo para a Universidade e andaban na procura de actores. Organizaron un casting entre os membros do grupo de teatro e seleccionáronme para o papel protagonista. Na proba fixen de borracho, cantaruxando unha cántiga que lle escoitara a Miguel Gila nunha fita de casete que tiña na casa: “Mira cómo ando, mujer, borracho y muy divertido, no más por tu amor. Vete con el carnicero, que yo voy a estar mejor, ¡hip!, mucho mejor, de soltero”. O director da curta era Jesús María (Chema) Bautista, que despois sería un poderoso directivo de Mediaset e agora non sei ben onde anda metido. Por certo que a película era de medo. Internábame nun bosque e xa non recordo que me pasaba.
En terceiro de carreira foi a nós –aos meus compañeiros de clase e mais a min– a quen nos tocou facer esa curta para a Universidade. Fixemos un documental sobre o café. A verdade é que non lembro moi ben en que consistiu o meu papel. Supoño que traballaría máis ben no guión, porque na gravación non recordo facer nada en concreto. No grupo estaba Martí Saballs, hoxe director de Información Económica de Prensa Ibérica.
Rematados os meus estudos na Universidade, e vivindo e traballando xa en Compostela, tiven ocasión de participar noutras dúas curtas de vídeo, en ambas como actor, como xa fixera en segundo de carreira. Na primeira non pasei, en realidade, de figurante. Participaba nunha escena en que facía dun pintor nunha exposición de arte. Lembro que se gravou no Café Mazarelos, cuxo dono era –se non me engano– cuñado do inesquecible Agapito, propietario do bar A Costiña, en que eu almorzaba a ceaba todos os días. A director da curta era unha moza estudante de Xornalismo que andaba tola pola fotografía. Mágoa que non recorde o seu nome.
Pois aínda fixen unha curta máis. Era unha historia de piratas para meniños –si, eu facía de pirata– gravada por unha profesora como un exercicio para un máster de pedagoxía ou algo así que estaba a cursar. Na curta actuaba tamén Xoán Curiel, que fora, coma min, alumno da escola de teatro Espazo Aberto, de Carlos Neira, e que hoxe é un prestixioso cantautor.
Para rematar, e a modo de bonus track, deixo a guinda do pastel: a miña participación como figurante, tamén cando vivía en Compostela, na longametraxe A rosa de pedra (1999), unha película de Miguel Palacios sobre o Camiño de Santiago protagonizada pola modelo Laura Ponte. Participei só nunha escena que se gravou na Casa das Crechas. Ponte aparecía sentada nunha mesa e na de atrás estaba eu. Foi unha presenza fugaz e pensei que ninguén me recoñecería, pero un día un compañeiro de traballo –José Miguel Giráldez, que aínda hoxe segue a colaborar brillantemente en El Correo Gallego– díxome que me vira.
Como cantaba Luis Eduardo Aute, “más cine, por favor, que todo en la vida es cine y los sueños cine son”.