O ministro de Transportes, Óscar Puente, vén de declarar que o tren en España vive o mellor momento da súa historia. Evidentemente, non é certo, por non dicir que é mentira. De feito, eu, que son usuario habitual deste medio de locomoción desde hai 35 anos, podo dicir, sen medo a esaxerar nin a me enganar, que o ferrocarril en España vive o seu peor momento desde entón. Desde 1991 teño usado o tren Galicia-Barcelona –o famoso Sanghai– non menos de oito veces ao ano para ir ata Logroño, onde aínda vive a miña nai. Iso supón preto de 300 viaxes. Ademais, tamén utilizo o ferrocarril para viaxar de cando en vez entre Vigo e Santiago ou A Coruña, alén doutras viaxes ocasionais. Non conduzo nin teño coche, polo que sempre uso o transporte público para me mover. Se a distancia é curta, ás veces opto polo autobús, aínda que prefiro o tren. Pero se a distancia é longa, só utilizo o ferrocarril. Con isto quero dicir que son centos, por non dicir milleiros, as viaxes que teño feito en tren. Así que falo con coñecemento de causa.
Como adiviñarían, gústame viaxar en ferrocarril. Paréceme toda unha experiencia, todo un acontecemento. Para min, son moitas as súas vantaxes con respecto ao autobús. En primeiro lugar, no tren non me mareo, polo que podo ler. Ademais, podo levantarme de me asento e mesmo pasear. E ir ao baño. Quero dicir a un baño máis ou menos en condicións. Xa sabemos que os autobuses de longa distancia tamén teñen aseo, pero é outra cousa. En realidade, non chega a tal. É apenas un proxecto de aseo, polo seu tamaño tan cativo. Se o baño dun tren non é precisamente cómodo, que dicir do dun bus. No tren tamén podo ir ao bar (no tren de longa distancia, quero dicir). Iso si que non existe nos autobuses. Nin sequera en moitas estacións de autobuses. Claro que o mesmo acontece nas de ferrocarril. Niso non hai diferenza.
Pero as razóns polas que me gusta o tren van moito máis alá de todas isas, por suposto. O tren é unha pequena comunidade en movemento. O bus non chega a iso. Establécense conversas –e ás veces amizades– que non xorden nun autobús. Créase outra intimidade. O ambiente é diferente. Compártese o xantar, por exemplo, cousa que non adoita facerse no bus. E logo está a paisaxe. As vistas desde o tren non teñen nada que ver coas do autobús. O ferrocarril adéntrase por territorios vedados ao bus, ben diferentes dos que estamos afeitos a ver. Si, a paisaxe do tren (ou desde o tren) é diferente e, definitivamente, moito máis interesante e bela. Non digamos o que se goza desde a liña Galicia-Barcelona, a partir do momento en que a vía se achega mesmo a rente do Miño, en Salvaterra, ata que en Ponferrada se separa do Sil. Aínda que agora me estou a lembrar dunha viñeta de Mafalda que non sei se bota por terra a miña afirmación. A inesquecible rapaciña de Quinto viaxa nun tren, mira pola fiestra e di: “Que paisaxe tan miserable!”. E un vello moi serio que senta ao seu lado corríxea amolado: “Pintoresco, nena, pintoresco”.
Para min, o tren ten ata a súa propia banda sonora, formada por dúas cancións: The train, dos Brincos, e –como no!– El tren, de Andrés do Barro. A primeira escoitábaa de neno no tocadiscos que tiñamos na casa. Era un deses temas –algúns moi bos, cun son moi garaxe– que os Brincos gravaron en inglés. Aproveito para reivindicar aquí este grupo, coñecido no seu día como “os Beatles españois”. Para min teñen sido a banda máis importante da historia do pop/rock español. Non digo “a mellor”, porque iso sempre é subxectivo e, xa que logo, suxeito a discusión sen fin. El tren, de Do Barro, descubrino cando cheguei a Galicia, a comezos dos anos 90 do século pasado. É un tema extraordinario, dentro –ou precisamente por iso– da súa sinxeleza e frescura folk, que fixo pola valorización da lingua galega máis ca moitos intelectuais, lingüístas e “artistas comprometidos”. Non acabo de ter claro se chegou ou non a ser número un en España, algo insólito para unha canción composta nun idioma diferente ao castelán. Teño lido que Andrés acadou catro veces ese posto, con El tren, Corpiño xeitoso, San Antón e Pandeirada, pero non consigo confirmalo. O que está claro é que as catro foron grandes éxitos en toda España, alén de Pedrafita.
Di Óscar Puente que o tren en España vive o mellor momento da súa historia, e a min me parece que o están a deixar morrer interesadamente. Cando visitei a Arxentina en 1994, sorprendeume ver que non tiñan ferrocarril. Dixéronme que fora desmantelado vilmente polas autoridades do país e creo que en España está a suceder agora o mesmo.