Meu amigo gaiteiro

Hai uns días presentáronme a Xurxo, quen pasou varios anos tocando en Santiago no Arco de Xelmírez -o cal permite pasar da Praza da Inmaculada ao Obradoiro-.

Agora mesmo está a vivir en Irlanda, onde toca a gaita en espazos públicos e polas noites traballa nun restaurante para gañarse a vida. O repertorio de Xurxo, que ten unha longa melena, abrangue máis de oitenta pezas; elixindo as que toca en función do público que se para a escoitalo.

Ao lembrar os anos nos que tocou en Santiago, emociónase; lembrando a camaradería que existía entre os gaiteiros e os cantores.

Cando tocaba aquí adoitaba levantar ás cinco da mañá para elixir a quenda na que podería actuar ese día. Como segue a suceder, o primeiro en chegar elixe a quenda que prefire; tendo unha duración dunha hora e media cada unha. A primeira é ás seis da mañá e a última ás doce da noite; e de chegar varios á vez hai un sorteo.

Para poder tocar necesitas ter unha licencia municipal, que se concede previa comprobación de reunir uns requisitos mínimos de formación musical. Concédese trimestralmente e se te esqueces de pedila, non podes actuar.

Os músicos elixen en función dos cartos que adoita dar cada quenda, as multitudes que pasan ou a sombra que hai. O sol mata. El elixía en función dos cartos, sen importarlle as aglomeracións ou o sol. Para que non haxa dúbidas da distribución das quendas, os gaiteiros deixan un papel na abertura que hai nunha parede do arco co horario elixido.

Ao preguntarlle en que horas se gañan máis cartos, dixo que non podía dicilo, pois é segredo profesional; aínda que os que máis gañan, con diferenza, son os tenores.

Cando lle preguntamos se hai competencia entre eles, din que son amigos, pois todos están nunha situación parecida e buscan o mesmo. Son como unha irmandade e axúdanse entre eles. Sobre o tempo que a xente adoita quedar a escoitalos dixo que algúns, se lles gusta, chegan a quedar a hora e media completa.

O Arco de Xelmírez é o único lugar de Santiago onde está permitido tocar a gaita. Segundo Xurxo é inxusto, pois a trompeta ou o trombón fan tres veces máis ruído e a xente pode tocalas na casa sen problema.

Houbo unha época que Xurxo tocaba a gaita seis meses ao ano en Santiago, dende maio a outubro. Facíao  así para evitar o frío e a choiva. Lembra invernos baixando a auga cunha altura de dous palmos, o cal complica moito as cousas. Cando sucede, a auga soe arrastrar caixas de cartón e botellas de plástico, e complica moito actuar.

A xente da meseta que pasa polo arco levando unha bandeira de España de dous metros e entra avasalando no Obradoiro como se foran conquistadores, non lle gusta. Segundo Xurxo, os novos, en xeral, son moi faltóns; pois pasan polo arco empurrando a quen teñen diante e máis dunha vez deron unha patada á caixa onde o público bota os cartos ao músico. Igual que os ciclistas, que non respectan ou saben que Santiago é unha cidade peonil e baixan como se aquelo fora unha pista para eles. Ata  o de agora, por sorte, non romperon ningunha perna a ninguén pero pouco faltou. Sobre todo á xente maior, aos nenos e aos cans, que quedan indefensos.

Xurxo din que non é crente e non entende aos peregrinos; aos que chama turigrims. Din que o Camiño debería ser algo espiritual, que axude a pensar e a mellorar, pero en xeral non é así. As veces da a impresión de que o único que lles interesa é obter a Compostela. Segundo el, non tratan ben á xente de Santiago, pois van a súa bola e se queixan por todo. Tampouco entende o fervor pola ruta de Fisterra, comentando: Que ten que ver co Camiño?

O máis divertido que Xurxo contou sobre os gaiteiros pasou o día que Mick Jagger se hospedou no Hostal dos Reis Católicos e non podía durmir polo son. Sen pensarllo dúas veces, achegouse ao gaiteiro que estaba a tocar no Arco de Xelmírez, ofrecéndolle 1.000 euros se paraba; aceptando este encantado sen dubidalo nin un segundo.