Soidade
Cando era só un adolescente, case un neno, descubrín na casa un LP de Georges Moustaki –un dos primeiros long plays que tivemos– que axiña me engaiolou, e miraba con envexa as miñas irmás, porque –coma elas estudaban francés, no canto de inglés, coma min– podían entender a letra das cancións e gozaren delas aínda máis. Era un LP de grandes éxitos onde estaban, entre outras, “Le métèque” e “Ma liberté”, pero a min a que más me gustaba era “Ma solitude”.
Nesa canción, Moustaki expresa, acadando cumes poéticas e musicais, a súa relación coa soidade. Non me resisto a transcribir a letra toda, porque é un prodixio de beleza e fondura: “Por durmir tanto / coa miña soidade, / téñoa case coma unha amiga, / un doce costume. / Non me abandona nunca. / Fiel coma unha sombra, / ségueme aquí e acolá, / ata os catro recunchos do mundo. / Non, non estou nunca só / coa miña soidade. / Cando está afundida na miña cama, / ocupa o espazo todo / e pasamos longas noitas / os dous cara a cara. / Non sei realmente ata onde / irá esta cómplice. / Será mellor que lle colla gusto / ou ben que reaccione. / Non, non estou nunca só / coa miña soidade. / Dela teño aprendido tanto / que teño vertido bágoas. / Se ás veces a rexeito, / ela nunca se rende. / E aínda que eu prefira o amor / doutra cortesá, / ela será no meu derradeiro día / a miña derradeira compañeira. / Non, non estou nunca só / coa miña soidade”.
Unha letra que participa do mesmo espírito do famoso poema de Luis Cernuda titulado “Soliloquio del farero”, que comeza con estes dous versos: “Cómo llenarte, soledad, sino contigo misma”. Un poema en que Cernuda chega mesmo a describir a soidade coma “un inmenso abrazo”, e así é como a sinto eu tamén ás veces.
Tanto Moustaki como Cernuda presentan a soidade coma algo inherente os seres humanos, que non ten que ser necesariamente unha experiencia negativa ou baleira, senón que, polo contrario, pode ser fonte de paz, reflexión e creatividade; e convídannos a explorar a nosa propia interioridade para atoparmos nela –na nosa propia compaña– riqueza e sentido.
Os homes somos acción e contemplación. Na acción podemos estar –e o normal é que estemos– acompañados, rodeados doutros, colaborando con outros. Mais na contemplación cómprenos estar sós. Aínda que en realidade nunca o estamos: atopámonos con nós mesmos (e incluso, os que somos crentes, con Deus, porque, como dicía Facundo Cabral, “a conciencia é a sucursal de Deus en cada un”).
Evidentemente, hai dous tipos de soidade: a escollida por nós e a que nos vén imposta polas circunstancias. E só é boa a primeira, da que estou a falar aquí. A segunda é claramente negativa –aínda que, coma de todo mal, podemos chegar a tirar dela un ben– e, por desgraza, moi frecuente na actualidade. Hoxe, máis ca nunca, vivimos sós, abafados por unha soidade non escollida que nos come por dentro. A extraordinaria proliferación dos cans na nosa sociedade –e sobre todo a mórbida relación que temos con eles– ou das redes sociais –coas que temos unha relación non menos mórbida– son dous claros síntomas desta soidade ontolóxica, deste baleiro existencial do que estou a falar.
Eu, pola miña personalidade reservada, introvertida e tímida, teño pasados moitos momentos de soidade. Son tan social coma calquera (tan zoon politikon, no sentido de Aristóteles); gústame a xente, estar coa xente, sobre todo coa miña familia e os meus amigos, é dicir, con aqueles con quen teño unha maior confianza. Cos descoñecidos xa non me sinto tan cómodo. Por iso prefiro cultivar as vellas amizades que facer novas. Si, gozo coas persoas, pero podo pasar –e de feito paso– moito tempo só. E tamén me gusta. É máis: precísoo. Acotío. Porén, hai moita xente que nunca está soa nin sabe estalo (quero dicir, sen outros arredor, porque tal vez se sinta moi soa no fondo).
Non, coma Moustaki, eu tampouco estou nunca só coa miña soidade. Teño aprendido moito dela e de seguro que será a miña derradeira compañeira no meu derradeiro día.